अरुण चौधरी भन्छन्, अहिले गगनचुम्बी अपार्टमेन्ट बनाउने हिम्मत कसले गर्ला र ?

अरुण चौधरी
अध्यक्ष, सिजी होल्डिङ्स

अहिले पुरै विश्व कोरोनाको महामारीले आक्रान्त छ । नेपाल पनि ३५ दिनदेखि लकडाउन छ । लकडाउनले जनजीवन अस्तव्यस्त बनेको छ । अर्थतन्त्रका अवयवहरु पनि ठप्प छन् । अहिले जुन किसिमको महामारी आइलाग्यो, यो आउला भनेर कहिल्यै अनुमान गरिएको थिएन ।

कोरोनाले अर्थतन्त्रमा ठूलै क्षती पुर्याउँछ । तर अहिले यति नै क्षति हुन्छ भनेर अनुमान गर्न सकिदैन् । अझै लकडाउन कहिलेसम्म लम्बिन्छ थाहा छैन । जति बढी लकडाउन लम्बिदै जान्छ, क्षति पनि बढ्दै जाने हो । 

जब सरकारले विस्तारै मुलुक ‘अनलक’ गर्न थाल्छ, उद्योग व्यवसाय चल्न थाल्छन्, तब बढी प्रभाव देखिने हो । अहिले अतिआवश्यक बाहेक सबै उद्योग व्यवसाय ठप्प छन् । 

पर्यटन उद्योग डामाडोल हुने भयो । हामीले पनि पाँचतारे होटलका लागि जग खन्दै थियौं । बैंक तथा वित्तीय संस्थाबाट ऋण लिएर होटल, रेष्टुरेन्टमा लगानी गर्नेहरु अत्तालिएका छन् । देशभरका साना, मझौला, ठूला सबै उद्योगी व्यवसायी प्रभावित बनेको अवस्था छ ।

रियलस्टेटमा प्रभाव

लकडाउन सुरु नहुँदै घरजग्गामा प्रभाव देखिन थालिसकेको थियो । लकडाउन सुरु भएपछि घरजग्गा क्षेत्र पूर्ण ठप्प छ । घरजग्गाका कारोबार पनि रोकिएको छ । आवास निर्माण पनि रोक्नुपरेको छ । 

कोरोनाले घरजग्गा व्यवसायी त प्रभावित भएका छन् । घरजग्गा खरिदकर्ता पनि प्रभावित बनेका छन् । ऋणको किस्ता बुझाउन नसक्ने अवस्था बनेको छ ।

नेपालमा घरजग्गालाई बिलासी क्षेत्रमा गणना गरिन्छ । घरजग्गामा हुने लगानीलाई अनप्रोडक्टिभ मानिन्छ । प्राथमिकताका आधारमा छुट्याउने हो भने घरजग्गा धेरै पछाडिको प्राथमिकतामा पर्छ । 

राज्यले कोरोना प्रभावितलाई राहत दिँदा घरजग्गा कारोबारी र खरिदकर्ता मर्कामा पर्ने सम्भवना पनि रहन सक्छ । किनभने, घरजग्गा सरकारको प्राथमिकतामा पर्दैन । तर, बैंकको सबैभन्दा सुरक्षित लगानी भनेकै घरजग्गामा प्रवाह हुने ऋण हो । 

कोरोनाको महामारीले सबैभन्दा पहिला आममानिसकै कमाईमा आघात पुग्ने देखिन्छ । उद्योग, व्यापार, व्यवसाय बन्द छन् । उद्योगी व्यवसायीले कर्मचारीलाई तलब खुवाउन नसक्ने अवस्था छ । अहिले धेरै मान्छे बेरोजगार बनेका छन् । र, दैनिक ज्याला मजदुरी गर्नेको रोजीरोटी खोसिएको छ ।

मान्छेको कमाईमा भएको आघातले तत्कालका लागि मान्छे सभाईभ हुनका लागि संघर्ष गर्नुपर्ने देखिन्छ । अब मान्छेसँग तुरुन्त घरजग्गामा लगानी गर्ने खालको पैसा बचत हुन्छ कि हुँदैन भन्नेमा प्रश्न छ । 

नेपालमा घरजग्गामा खरिद गर्नेमा धेरै वैदेशिक रोजगारीमा गएका नेपालीहरु हुन् । अहिले कोरोनाको महामारीले नेपालभन्दा बढी खाडी मुलुक, युरोप, अमेरिका प्रभावित भएका छन् । त्यहाँ पनि लकडाउन गरिएको छ । अफिस, उद्योग, व्यवसाय ठप्प छन् । रोजगारी र अध्ययनको सिलसिलामा पुगेका नेपालीको रोजगारी गुमेको अवस्था छ । 

अब कोरोनाले घरजग्गा व्यवसामा धेरै नै प्रभाव पार्छ ।

घरजग्गामा लगानी गर्ने व्यवसायीले कसरी प्रोजेक्ट कम्पिलिट गर्ने भनेर सोँच्नुपर्ने अवस्था आएको छ । हामीजस्ता घरजग्गा व्यवसायीले आफ्ना प्रोजेक्ट कम्पिलिट्ली सटडाउन गर्ने भन्ने कुरा आउँदैन । किनभने, हाम्रा कतिपय प्रोजेक्ट अगाडि बढिसकेका पनि छन् । ती प्रोजेक्ट पुरा गर्नुपर्छ ।

अहिले निर्माणको काम रोकेका छौं । 

सरकारले लकडाउन खोलेपछि हामी फेरी ती प्रोजेक्टमा अगाडि बढ्छौं । तर, पहिला रियलस्टेट प्रोजेक्टलाई पहिला रफ्तारमा अगाडि बढाइएको थियो, अब त्यसको गति पक्कै पनि कम हुन्छ ।

हामीले कसैको पनि स्वास्थ्यसँग खेलवाड गरेर कन्स्ट्रक्सन गर्न हुँदैन । अब लकडाउन खुले पनि सामाजिक दुरी कायम गरेरै काम गर्नुपर्ने हुन्छ । सुरक्षा मापदण्डभित्र रहेर काम गर्नुपर्छ । 

जबसम्म कोरोनाको भ्याक्सिन बन्दैन तबसम्म खतरा रहिरहन्छ ।

कोरोना महामारीले ‘कन्जुमर प्याटर्न’ परिवर्तन हुन सक्छ । अहिले मान्छे सामाजीक दुरी कायम गरेर बसिरहेका छन् । ठूलो जनसंख्या (क्राउड) बसोबास गर्ने ठाउँका मान्छेहरुमा अहिलेको सामाजिक दुरीको प्वाइन्ट अफ भ्यूबाट हेर्दा अलिकति टाढा गएर खुला हावापानी भएको ठाउँमा सामाजिक दुरी राखेर बसौं न भन्ने फिलिङ्स आउन सक्छ । यसले घरको डिमान्ड बढाउँछ पनि ।

यहाँ दुई कुरा मुख्य हुन्छ ।

1. किन्ने इच्छा हुनु
2. किन्न सक्ने सामार्थ हुनु

मान्छेमा घर किन्ने इच्छा हुँदा हुँदै पनि क्यास फ्लोको समस्याले गर्दा किन्न नसक्ने परिस्थिती आउन सक्छ । यसैले अहिले ठम्याएरै घरजग्गा क्षेत्रको अवस्था के हुन्छ अहिले भन्न नसक्ने अवस्था छ ।

बैंकहरुले पनि फाइनान्समा कत्तिको सपोर्ट गर्ने हुन् थाहा छैन । अहिलेको परिस्थिती नै भयावह छ । सरकारले कस्तो नीति बनाउने हो ? घरजग्गा ऋणीलाई कत्तिको सपोर्ट गर्ने हो ? यो परिस्थिती नै कसरी सेटल हुने हो भनेर भन्न सकिदैन । 

व्यक्तिगत घरप्रति आकर्षण

नेपालमा हाईराइज बिल्डिङका अपार्टमेन्ट भन्दा पनि इन्डिभिजुअल घरप्रति झन आकर्षण छ । कोरोनाले झन व्यक्तिगत घरतर्फ आकर्षित गर्नेछ । सामाजिक दुरी कायम गरेर बस्ने संस्कृति बसाल्न सक्छ ।

नेपालमा भर्खर अपार्टमेन्ट संस्कृति हुर्किदै थियो । ०७२ को विनाशकारी भूकम्पले ब्रेक लगायो । त्यसपछि कोरोना महामारी आइदियो । र, सामाजिक दुरी कामय गरेर बस्नुपर्छ भन्ने सिकाउँदै छ । अपार्टमेन्ट बसाई अझ टाढा धकेलिदिएको छ ।

हुन त मान्छेको मेमोरी सर्ट हुन्छ । यस्ता घटनाहरु बिर्सदै जान्छन् । तर पनि अहिले समयमा अग्ला टावर बनाउने हिम्मत कसले गर्ला र ? मलाई लाग्दैन, कसैले हाईराइज बिल्डिङ बनाउँछन् । अहिले अग्ला बिल्डिङ बनाउने आँट भएको मान्छे धेरै कम होलान् ।
व्यक्तिगत घरतर्फै आकर्षण रहिरहने देखियो ।  

अग्ला टावर बनाउँदा धेरै किसिमका प्राविधिक समस्याहरु आउँछन् । अग्ला टावर बनाउन भन्दा इन्डिभिजुअल घर बनाउन धेरै सजिलो छ । 

क्यास फोलोको समस्या 

अहिले सबैभन्दा ठूलो समस्या भनेकै क्यास फोलोको हो । सबै व्यवसायी र व्यक्तिलाई क्यास फोलोको समस्याले पिरोलेको छ । अब साना व्यवसायीदेखि ठूला व्यवसायीसम्म क्यास फोलोको ठूलो समस्या हुनेछ ।

व्यापार भनेको चक्र हो । यो चक्र चलिरहुञ्जेल कुनै समस्या रहँदैन, झ्याप्प बन्द हुँदा ठाउँ ठाउँमा पैसा रोकिन्छ । 

अहिले दैनिक ज्यालादारीमा काम गर्ने मजदूरदेखि मै हुँ भन्ने ठूला उद्योगपतिलाई पनि समस्या छ । 

अगाडि बढिसकेका प्रोजेक्ट कम्पिलिट नगर्दासम्म कुनै किसिमले रेस्क्यू गर्न सकिदैन भने त्यसलाई कम्पिलिट गर्नै पर्छ । किनभने, ती प्रोजेक्टमा बैंकको ऋण हुन्छ । हाउजिङ, हाइड्रो प्रोजेक्ट, होटल कम्पिलिट नगर्दासम्म सेटल हुँदैनन् । अहिले गम्भिर छ परिस्थिती ।

अध्ययन नगरिक सुझाव दिइयो

अहिले निजी क्षेत्रका संघसंस्थाहरुले सरकारसँग सहुलियत प्याकेज मागिरहेको देखिन्छ । निजी क्षेत्र र सम्पूर्ण अर्थतन्त्र सर्भाइभका लागि सरकारलाई सुझाव दिइरहेका छन् । अहिले ती संस्थाहरुले सरकारलाई जुन किसिमको एडभाइस गरिरहेका छन् नि यो कुनै अध्ययन नै नगरिकन हल्का रुपमा दिइरहेका छन् । 

ठूला व्यवसायिक संस्थाहरुले हरेक सेक्टर सेक्टरका संस्थाहरुसँग समन्वय गरेर हरेक क्षेत्रको गहन अध्यन गरि सुझाव दिनुपथ्र्यो । 

अहिले जुन किसिमको नोक्सानी भइरहेको छ त्यो घाटा मैले खाँदिन, त्यो सबै घाटा सरकारले व्यहोर्नुपर्छ भन्नु पनि हुँदैन ।

लकडाउन हुँदा मेरो उद्योग, व्यवसाय बन्द भयो । यो सबै क्षति सरकारले पूर्ति गर्दिनुपर्छ भन्नु प्राक्टिकल भएन । यो अलि कच्चा खालको सुझाव भयो । यो क्षेत्र सबैभन्दा बढी प्रभावित छ, यो क्षेत्रमा मध्यम खालको प्रभाव परेको छ, यो क्षेत्रमा खासै प्रभाव परेको छैन, यो क्षेत्रलाई सरकारले यस्तो यस्तो किसिमको सहयोग गर्नुपर्ने आवश्यकता छ भनेर सामूहिक रुपमा सेलेबल किसिमको सुझाव दियो भने त्यो सुझावको ओजन पनि हुन्छ । 

नत्र भने उद्योगपति व्यापारी भनेका घाटा सहन सक्दैनन्, जस्तोसुकै परिस्थितीमा पनि खाली नाफा मात्र खान खोज्छन भन्ने मनस्थिती हटाउन सकिदैन । र, त्यो मनस्थितीको बिचमा कुनै उपलब्धी होला भन्ने लाग्दैन । 

घरजग्गा व्यवसायलाई उछाल्न गर्नुपर्ने कञ्जुमर फाइनान्स नै हो । घर भनेको कहीँ जाँदैन । कसैले लग्न सक्दैन । त्यो भन्दा सुरक्षित फाइनान्सिङ हुनै सक्दैन । सरकारले घरजग्गामा लगानी खुकुलो गरिदियो भने घरजग्गा व्यवसायी र खरिद गर्ने मान्छे दुबैलाई राम्रो हुन्थ्यो ।

हरेक व्यक्तिको आफ्नै घरको चाहना हुन्छ । मान्छेको आफ्नै घरको सपना पुरा गर्ने भनेको पनि बैंक तथा वित्तीय संस्थाको फाइनान्सिङले हो । बैंकले घरजग्गामा जति ऋण लगानी गर्छन्, त्यति नै घरजग्गाको कारोबार बढ्ने हो । मान्छेको आफ्नै घरको सपना पुरा हुने हो ,

कुराकानीमा आधारित