रियलस्टेट गम्भिर संकटमा, घरजग्गा किन्‍ने ग्राहक ५३ प्रतिशतले घटे

काठमाडौं । बैंकिङ प्रणालीमा तरलता अभाव, चर्को ब्याजदर, कर्जा प्रवाह र कित्ताकाटमा कडाई लगायत कारणले रियलस्टेट व्यवसाय चरम मन्दीमा गएको छ । पछिल्लो समय देशभरी घरजग्गा किनबेच दुई तिहाईले घटिसकेको भूमि व्यवस्थापन तथा अभिलेख विभागको तथ्यांकले देखाउँछ ।

कोभिड महामारीकै बिचमा घरजग्गा कारोबारमा उछाल आएको थियो । कुनै महिना ८७ हजारभन्दा बढी घरजग्गा किनबेच भएका थिए । तर, गएको कात्तिक महिनामा करिव २९ हजारमात्रै घरजग्गा किनबेच भएको तथ्यांक छ । कोभिड मत्थर हुँदै गएसँगै बैंकमा तरलता संकट देखिन थालेपछि घरजग्गा कारोबर सुस्ताउन थालेको हो ।

देशको अर्थतन्त्रमा संकट आउँदा सबैभन्दा धेरै रियलस्टेट व्यवसाय प्रभावित भएको नेपाल उद्योग परिसंघको अध्ययनले पनि देखाएको छ । चालु आर्थिक वर्षको पहिलो त्रैमासमा रियलस्टेट क्षेत्रमा ५२.८ प्रतिशतले माग घटेको देखिएको छ । यो क्षेत्रको कारोबार रकम पनि ४० प्रतिशतले घटेको छ । 

पछिल्लो समय घरजग्गाको माग र कारोबार दुबै घटेको छ । तर, सँगसँगै रियलस्टेट व्यवसायको लागत भने बढेको देखिएको छ । यस क्षेत्रले लिएको कर्जाको ब्याजदर पनि १५.६ प्रतिशतले बढिसकेको छ ।

रियलस्टेट कारोबार ठप्प भएपछि हाउजिङ, अपार्टमेन्ट, प्लटिङ, कमर्शियल भवन निर्माणमा थप नयाँ लगानीको योजना पनि रोकिएका छन् । पहिलो त्रैमासमा रियलस्टेट क्षेत्रमा ४० प्रतिशत नयाँ लगानीका योजनाहरु रोकिएको अध्ययनले देखाएको छ ।

 निर्माणकै सिजनमा निर्माणजन्य सामाग्रीको माग पनि स्वात्तै घटेको छ । अहिले इञ्जिनियरिङ तथा कन्स्ट्रक्सन कम्पनीको काम ४३.४ प्रतिशत र कारोबार रकम ४३.७ प्रतिशतले घटेको छ । सरकारी तथा निजी तहबाट हुने विकास निर्माण कार्य ठप्प हुँदा सिमेन्ट, डन्डी, वायर, प्लास्टिकका सामाग्रीको माग र कारोबार पनि घटेको अध्ययन प्रतिवेदनमा उल्लेख  छ ।

अहिले बैंकले तरलता अभावका कारण ऋण लगानी गर्न सकिरहेका छैनन् । तरलता अभावकै कारण वाणिज्य बैंकहरुकै ब्याजदर बढेर १८ प्रतिशतसम्म पुगेको छ । जबकी, कोभिडपछि बैंकको ब्याजदर घटेर ७ प्रतिशतसम्म झरेको थियो । पछिल्लो एक/डेढ वर्षमा ब्याजदर दोब्बरभन्दा बढीले बढेको देखिन्छ ।

नेपाल राष्ट्र बैंकले पनि घरजग्गा क्षेत्रमा प्रवाह हुने कर्जामा कडाई गरेको छ । चालु आर्थिक वर्षको मौद्रिक नीतिमा घरजग्गामा प्रवाह हुने कर्जाको सिमा काठमाडौंमा फेयर मार्केट भ्यालूको ३० प्रतिशत कायम गरिएको छ । यसअघि बैंकले काठमाडौंमा घरजग्गामा ४० प्रतिशतसम्म कर्जा लगानी गर्दै आइरहेका थिए ।

दुई आर्थिक वर्षमा भएको घरजग्गा कारोबार

महिना	०७८/७९	०७९/८०
साउन	७५,४१७	३३,८३४
भदौ	७०,०९०	३४,७२०
अशोज	५९,२२७	२५,७८९
कात्तिक	५०,०८३	२७,९३९

भूमि विभागले भूउपयोग नियमावली २०७९ लागू गरेर कित्ताकाटमा कडाई गरेसँगै असारदेखि नै घरजग्गाको कारोबार ५० प्रतिशतभन्दा बढीले घटेको छ ।

स्थानीय तहले कृषि र गैरकृषि भूमि वर्गिकरण गरी सिफारिस दिएपछि मात्र कित्ताकाट गर्न पाइने व्यवस्था छ । तर, स्थानीय तहहरुले जग्गाको बर्गिकरण गर्न सकेका छैनन् । जसले गर्दा देशभरी नै कित्ताकाट हुन सकेको छैन् ।

चालु आवको पहिलो महिना साउनमा ३३ हजार ८३४ लिखत पारित भएका छन् । जबकी, गत वर्षको साउनमा ७५ हजार ४१७ लिखत पारित भएका थिए । यस्तै, गत भदौमा ७० हजार ९० घरजग्गाको लिखत पारित भएकोमा यस भदौमा ३४ हजार ७२० लिखतमात्र पारित भएको तथ्यांक छ ।

गत वर्षको अशोजमा ५९ हजार २२७ लिखत पारित भएकोमा यो वर्षको अशोजमा २५ हजार ७८९ घरजग्गाको लिखत पारित भएको देखिन्छ ।

यसरी घरजग्गकाको कारोबार निरन्तर खस्किनुमा कित्ताकाटमा रोकावटसँगै तरलता अभाव र ब्याजदर वृद्धि पनि मुख्य कारण रहेको व्यवसायीको तर्क छ ।