जिज्ञासा र जवाफ : सिमेन्ट के हो र कसरी प्रयोग हुन्छ ?

आधुनिक निर्माण कार्यमा सिमेन्ट नभई नहुने निर्माण सामाग्री हो । बजारमा ओपीसी, पीपीसी, ह्वाइट सिमेन्ट लगायत पाइन्छन् । संरचनाको आधार र प्रकार अनुसार सिमेन्ट छनोट गरिन्छ । 

सिमेन्ट प्रयोग गरेर बनाइएका संरचनाहरु बलियो हुन्छन् । तर, यसका लागि पनि सिमेन्टको प्रयोग सही ढंगले हुनुपर्छ । नेपालहोम्सले सिमेन्ट उत्पादन र प्रयोग सम्बन्धि जिज्ञासा र जवाफ खोजेको छ । 

सिमेन्टको आधारभूत जानकारी

१. सिमेन्ट बनाउने मुख्य कच्चा पदार्थ के हो ?

सिमेन्ट बनाउने मुख्य कच्चा पदार्थ चुनढुंगा हो । 

२. सिमेन्ट उत्पादनमा क्लिन्कर के हो ?

क्लिन्कर भनेको चूनढुंगा र माटोलाई तताएर बनाइएको गोटी जस्तो पदार्थ हो, जुन सिमेन्टको आधार हो ।

३. क्लिंकर बनाउने भट्टीमा किन धेरै तापक्रम चाहिन्छ?

कच्चा पदार्थलाई रासायनिक रूपमा परिवर्तन गराउन १४ सय डिग्री सेल्सियस जति तापक्रम चाहिन्छ ।

४. सिमेन्ट र कंक्रिटमा के फरक छ ?

सिमेन्ट चिपकाउने (जोड्ने) पदार्थ हो । कंक्रिट सिमेन्ट, बालुवा, ढुंगा र पानीको मिश्रण (घोल) हो ।

५. सिमेन्ट कति समयमा कसिन्छ ?

सामान्यतः ३० मिनेटमा कसिन थाल्छ र पूर्ण बलियो बन्न २८ दिन लाग्छ ।

६. सिमेन्ट सबै मौसममा प्रयोग गर्न मिल्छ ?

सिमेन्ट सबै मौसममा प्रयोग गर्न सकिन्छ । तर, विशेष वातावरण (तातो, चिसो) अनुसार उपयुक्त प्रकार छान्नुपर्छ ।

७. के सेतो सिमेन्ट (ह्वाइट सिमेन्ट)को स्ट्रेन्थ सामान्य सिमेन्टभन्दा बढी हुन्छ ?

होइन । स्ट्रेन्थ समान हुन्छ । ह्वाइट सिमेन्टको प्रयोग सौन्दर्यका लागि गरिन्छ ।

ओपीसी र पीपीसी सिमेन्टको तुलना

१. ओपीसी र पीपीसी सिमेन्टमा के फरक छ ?

ओपीसी सिमेन्ट छिटो सेट हुन्छ र शक्ति छिटो प्रदान गर्छ । ओपीसी समिेन्ट ढिलो कसिन्छ, तर वातावरणमैत्री र दीर्घकालीन टिकाउन हुन्छ ।

२. घर निर्माणका लागि कुन सिमेन्ट राम्रो ?

पीपीसी सिमेन्ट टिकाउ र वातावरणमैत्री हुन्छ । छिटो सेट चाहिने हो भने ओपीसी सिमेन्ट उपयुक्त हुन्छ ।

३. ठूला योजनामा कुन सिमेन्ट उपयुक्त ?

पीपीसी कम ताप (लो हिट अफ हाइड्रेसन) उत्पन्न गर्ने भएकाले ठूला संरचनामा उपयुक्त हुन्छ ।

४. के ओपीसी सिमेन्ट पीपीसी भन्दा महँगो हुन्छ ?

हो, सामान्यतया ओपीसी सिमेन्ट अलिकति महँगो पर्छ । 

५. के पीपीसी सिमेन्ट चिसो मौसममा प्रयोग गर्न मिल्छ ?

मिल्छ, तर सेट हुन ढिलो हुने भएकाले क्युरिङ समय बढाउनुपर्छ ।

६. के पीपीसी सिमेन्ट वातावरणमैत्री हो ?

पीपीसी सिमेन्ट वातावरणमैत्री हुन्छ ।

गुणस्तर र प्रयोगसम्बन्धी सावधानीहरू

१. सिमेन्ट कति समयसम्म भण्डारण गर्न मिल्छ?

सुक्खा र बन्द ठाउँमा ३ महिनासम्म सुरक्षित रहन्छ ।

२. गुणस्तर साइटमै कसरी जाँच गर्ने ?

हातले छामेर वा पानीमा तैराएर प्राथमिक जाँच गर्न सकिन्छ ।

३. के पुरानो सिमेन्ट फेरि प्रयोग गर्न मिल्छ ?

संरचनात्मक काममा सिफारिस गर्न मिल्दैन, स्ट्रेन्थ घटिसकेको हुन्छ ।

४. सबै कामका लागि प्रयोगशाला परीक्षण आवश्यक हुन्छ ?

ठूला योजनाका लागि प्रयोगशाला परीक्षण अनिवार्य हुन्छ । साना काममा सामान्य परीक्षण काफी हुन सक्छ।

सिमेन्टको साइलो सम्बन्धी जानकारी

१. सिमेन्ट साइलोको उद्देश्य के हो ?

साइलो सिमेन्टलाई सुक्खा र सुरक्षित तरिकाले भण्डारण गर्न प्रयोग गरिन्छ ।

२. साइलोमा सिमेन्ट कसरी हालिन्छ ?

एयर प्रेसरको सहायताले पाइपमार्फत साइलोमा हालिन्छ ।

३. ठाडो र तेर्सो साइलोमा के फरक छ ?

ठाडो साइलोले जमिन कम ओगट्छ । तेर्सो साइलो सार्न सजिलो हुन्छ ।

४. साइलोले वातावरणीय लाभ दिन्छ ?

हो । धुलो र फोहोर नियन्त्रण गर्न सघाउँछ ।

५. साइलोको जाँच कहिले गर्ने ?

प्रत्येक महिना संरचना र उपकरणको अवस्था जाँच गर्नुपर्छ ।

प्लास्टरसम्बन्धी जानकारी

१. प्लास्टरको सामान्य मिश्रण अनुपात कस्तो हुन्छ?

सिमेन्ट र बालुवाको मिश्रण अनुपात १ः४ हुनुपर्छ ।

२. प्लास्टरको मोटाई कति राख्ने ?

प्लास्टरको मोटाई सामन्यतः १२–१५ मिमी राख्नुपर्छ ।

३. १०० वर्ग फिट प्लास्टरका लागि कति सिमेन्ट चाहिन्छ ?

सिमेन्ट र बालुवाको १ः४ को अनुपातमा झण्डै १.५ बोरा सिमेन्ट आवश्यक पर्छ ।

४. के बालुवा बिना प्लास्टर गर्न मिल्छ ?

मिल्दैन । बालुवाले बनावट र आकार दिन्छ ।

५. जिप्सम प्लास्टर राम्रो कि सिमेन्ट प्लास्टर ?

जिप्सम छिटो सुक्छ, राम्रो फिनिसिङ दिन्छ, तर भिजेको ठाउँमा उपयुक्त हुँदैन ।

निर्माण सामग्रीको गणना विधि

१. प्लास्टर गर्ने क्षेत्रफल कसरी नाप्ने ?

पर्खालको उचाइ × चौडाइ = कुल क्षेत्रफल (वर्ग मिटरमा)

२. के भित्री र बाहिरी प्लास्टरमा एउटै मिश्रण मिल्छ ?

मिल्दैन । सामन्यतया बाहिरीमा सिमेन्ट र बालुवाको अनुपात १ः४ र भित्रीमा १ः५ सिफारिस गरिन्छ ।

३. प्लास्टर गर्न कति सिमेन्ट चाहिन्छ भनेर कसरी थाहा पाउने ?

क्षेत्रफल र अनुपातको आधारमा सूत्र प्रयोग गरेर गणना गरिन्छ ।

४. के यही विधि कंक्रिट वा अन्य काममा पनि मिल्छ ?

हो । सबैमा क्षेत्रफल वा भोल्युमका आधारमा यही सूत्र मिल्छ ।

Source: Shivam Cement